El Filibusterismo

El Filibusterismo

BHS IV – Management ’09 – ‘10

SCENE 1

Umaga ng Disyembre. Sa Ilog Pasig ay sumasalunga ang Bapor Tabo

Sfx: tunog ng paos na bapor

Tao 1: Saan ba patungo ang bapor na ito?

Tao 2: Sa Laguna. Pasakaysakay ka rito, ‘di mo alam kung saan papunta.

Tao 1: Huh? Ano yun?!? Saan?!?!

Tao 2: Sa Laguna nga! Bingi! Maligaw ka sana!

Tao 3: Ano ba namang klaseng bapor ‘to! Parang ibig nitong wasakin ang mga salambaw na mga kagamitan sa pangingisda.

Tao 4: Oo nga eh. Nagdudumaling pa ito patungo sa kawayanan

Tao 5: alam mo, nangangamba ako na baka sumayad sa putik ang bapor na ito.

Tao 6: Ako rin nangangamba! Ang babaw na kasi ng tubig dito sa Ilog Pasig eh.

Kapitan Basilio: ‘Wag kayong magkagulo! Sisikapin kong iwasan ang anumang panganib ditto sa bapor.

Tao 7: Salamat Kapitan Basilio.Pero, bakit po ba inihihinto niyo maya’t maya ang bapor?

Kapitan Basilio: Marami kasing balakid sa daan. Isa na ang mababaw na putik. Mabagal din ang mga sasakyan ng mga mangingisda na palaging nababalaho.

Donya Victorina: Hay nako! Ano ba naman ‘tong nasakyan ko! Ang tamad tamad ng Bapor Tabo!

Lalake 1: Ahh, sige!

Donya Victorina: Hindi rin ito masunurin. Sumpungin pa! Haaaay nako! Nasisira ang aking taglay na kagandahan habang ako’y lulan ng ganitong klase ng bapor!

Donya Victorina: Ano ba naman! Pansinin niyo naman ako. Ang sarap pa ng tulog ni Custodio!

Pari Camorra: Haay nako Ben Zayb, ang hirap talaga magpapansin!

Ben Zayb: Tama ka Pari Camorra. Lalo na kapag walang nakikinig sa’yo. ‘di ba Pari Irene?

Pari Irene: Bigyan niyo nga ng kausap ng nagmumurang kamatis na ‘yan! Pagtiyagaan mo na lang siyang kausapin Simoun!

Simoun: Pasensya na ngunit hindi ko nais tuparin ang inyong kagustuhan. Magpalit na lang tayo ng paksa sa ating usapan.

Donya Victorina: Nakayayamot talaga! Kapitan, bakit hindi gumagawi sa dakong yaon ang mga hangal niyong timonero?

Kapitan Basilio: Lubos pong mababaw roon, ginang. Marahan lamang, marahan lamang.

Donya Victorina: Al bakit kaunting tulin lamang at hindi buong tulin?

Kapitan Basilio: Sapagkat masasadsad po tayo sa mga palayang iyan

Ben Zayb: Wala na talaga tayong magagawa kay Donya Victorina.

Simoun: Ayokong kontrahin ang iyong sinabi Ben Zayb. Ang mababaw na tubig dito ay maari pang remedyohan. Maari tayong magpagawa ng mahabang kanal na dadaan sa Manila na nakakabit sa Laguna.

Pari Camorra: At ano naman ang mangyayaring maganda diyan sa plano mo?

Simoun: Mapapbilis nito ang ating biyahe at wala ng mababaw na tubig.

Don Custodio: Hindi ako sang-ayon sa iyong sinasabi Simoun. Malaki ang guguguling pera at maarai pa nitong masira ang ating bansa.

Simoun: Hayaan na nating masira ang dapat masira.

Don Custodio: At saan naman natin kukuhanin ang perang gagastusin doon?!?

Simoun: Hindi natin masyado kailangan ng pera. Ang mga naka-bilanggo ang mga kikilos sa proyekto na iyon.

Don Custodio: Ayoko man ‘di sumang-ayon ngunit, ang mga preso natin ay kulang para matapos ang proyekto.

Simoun: Kung hindi sapat ay pagawain ang lahat ng bayan.

Don Custodio: Ano kaya kung mag-alaga na lang tayo ng maraming itik para ang mga susong pagkain ng itik ay makukuha at magiging dahilan ng paglalim nito.

Ben Zayb: Puwede bang sumulat ng isang lathalain tungkol sa gayong mahusay na panukala?

Donya Victorina: Custodio, kung mag-aalaga kayo ng maraming pato, rarami ang mga balot na kinasusuklaman ko! Eeew. Kadiri! Masisira na talaga ang aking kagandahan.

Tao 8: Anu ba yan! Ang sikip sikip naman dito! Ang babaho pa ng mga tao.

Tao 9: Ou nga eh. Wala pang sandalang ‘tong kinauupuan ko.

Tao 8: Buti ka pa nga nakaupo eh. Ako nga nakatayo lang.

Tao 10: Ang baho talaga! ‘Di ko maintindihan ang amoy. Parang pinagsamang amoy ng tao at singaw ng langis.

Tao 11: ‘Wag ka kasing maingay! Dumadagdag ka lang sa polusyon dito eh!

Kapt. Basilio: Kamusta na ang kalagayan ni Kapitan Tiago?

Basilio: Tulad ng dati, ayaw pa rin niyang magpagamot.

Kapt. Basilio: Noong mga bata pa kami nila Kapitan Tiago, ‘di pa uso ang droga na iyan. Hindi ko rin lubos maisip kung saan ba nagmula ng masamang gamot na iyan.

Isagani: Mawalang galang na po, ngunit ang opyo ay isang uri po ng halaman. Ito ay hindi isang gamot na katutuklas pa lamang, at hindi rin isang halaman ng katutubo pa lang sa ganitong kapanahunan, hindi ba, Basilio?

Basilio: Sang-ayon ako sa sinabi mo kaibigan.

Kapt. Basilio: Sa pagkakatanda ko, mayroon ngang opyo noon. Tama meron nga! Ngunit ito’y hindi gaanong napapansin dahil abala nag marami sa pag-aaral. Maiba ako, kamusta na nga pala ang itinatatag ninyong Akademya ng Wikang Kastila?

Basilio: Handa na po ang lahat. May mga guro na po at handa na ring pumasok ang mga mag-aaral.

Kapt. Basilio: Mabuti kung ganoon. Sana’y magtagumpay kayo sa inyong plano. Paano, mauna na ako sa inyo. Kailingan ko ng bumalik sa itaas. Maiwan ko na kayo.

Simoun: Magandang araw sa inyo. Basilio, ikaw ba ay pauwi na at magbabakasyon?

Basilio: Ganoon na nga po Señor Simoun.

Simoun: At sino naman ang iyong kasama? Kababayan mo ba siya?

Basilio: Hindi po Señor, ngunit magkalapit lamang ang aming bayan. Bakit Señor, hindi pa po ba kayo nakakarating sa bayan nila?

Simoun: Sadyang hindi ako nagtutungo sa mga lalawigan dahil ang mga tao doo’y hindi naman bumibili ng mga alahas, sa aking palagay ay dahil sa mahihirap ang mga tao doon.

Isagani: Sadyang hindi lamang kami bumibili nang mga gamit na hindi naman namin kailangan.

Simoun: Huwag ka nang magdamdag Isagani sapagkat wala naman akong masamang hangarin sa aking sinabi na mahirap ang inyong lalawigan. Ngunit aking tinitiyak sa iyo na ang lahat halos ng pagkukura sa simbahan niyo ay nasa kamay ng mga paring indiyo.

Isagani:

Simoun: Sapat na ang usapang ito. Ano kaya kung uminom naman tayo ng serbesa?

Basilio: Maraming salamat ngunit kami’y tumatanggi sa inyong paanyaya.

Isagani: Pasensya na ngunit hindi kami umiinom ng serbesa.

Simoun: Masama ang ginagawa ninyo, isang mabuting bagay ang serbesa at narinig ko ngayong umaga kay Pari Camorra na ang dahilan ng kakulangan sa sigla ng mga mamamayan ditto ay nagmula sa pag-inom nila ng maraming tubig.

Basilio: Ginoo, pakisabi po kay Pari Camorra na kung tubig ang iniinom niya sa haip na alak o serbesa, marahil ay matagumpay sila at walang anumang alingasngas na maririnig.

Isagani: Sabihin niyo rin sa kanya na matabang ang tubig at naiinom, ngunit nakapapawi ito ng alak at nakapapatay ng apoy, bukod pa rito, nagiging singaw kapag pinainit, nagiging malawak na dagat kapat ito’y pinagalit na nagwawasak nang minsan sa sangkatauhan at pinayanig ang buong daigdig.

Simoun: Baka itanong ni Pari Camorra kung kailan magiging singaw at kung kailan naman magiging dagat ang tubig. Si Pari Camorra ay mapanlibak at hindi kaagad –agad mapaniniwala.

Isagani: Kapag ang tubig ay pinainit ng apoy at minsanang bumuhos ang maliit at nagkakahiwalay ng mga ilog sa udyok ng kasawiam-palad na dinaranas ng mga tao.

Simoun: Pangarap at panaginip lamang iyon.

Basilio: bakit ka naman naging mapusok ka sa pakikipag-usap sa kanya? Hindi mo ba alam na siya ang tinatawag na Kardenal Moreno?

Isagani: Gayon ba?

Basilio: Mula nang dumating siya rito ay lagi siyang dumadalaw kay Kapitan Tiyago. Kaya’t pinaghihinalaan siyang isa sa magiging mga tagapagmana.

Katulong 1: Mawalang galang na Isagani ngunit ika’y pinapatawag ng inyong amain na si Pari Florentino.

Kapitan Basilio: Pari Florentino, bakit ‘di tayo magtungo sa kubyerta? Kapag ika’y hindi umakyat ay maaring ipalagay ninyo na ayaw niyong makisama sa amin.

Pari Florentino: Salamat sa inyong paanyaya Kapitan Basilio. Ngunit sandali lamang, kakausapin ko lang si Isagani.

Isagani: Ano po iyon tiyo?

Pari Florentino: Huwag kang papanhik sa kubyerta sakaling makita ka ng kapitan at anyayahang pumanhik sapagkat magiging isang pagmamalabis na iyon sa kanyang kabutihang loob.

Isagani: Sige po.

Isagani: Haay, siguro isang pagdadahilan lamang iyon upang hindi ako makausap ni Donya Victorina.

Don Custodio: Magandang araw Simoun. Alam mo, hindi mo pa nakikita ang bahaging pinakamainam sa paglalakbay.

Simoun: Marami na akong nakitang ilog at ang aking hinahanap ay mga alamat.

Kapitan Basilio: Mayroon ding alamat ang Ilog Pasig. Isa na rito ang Malapad na Bato. Mayroon ding alam si Pari Florentino na alamat. Hayaan niyo na siya ang magkuwento tungkol ditto.

Pari Sibyla: Lahat naman ng tao ay nakaaalam ng naturang alamat.

Simoun: Hindi, ikuwento niyo pa rin ‘yung alamat. ‘Di ko pa ito alam.

Ben Zayb: Oo nga, baka puwede nating ilathala sa diyaryo iyang kuwento na ‘yan.

Pari Irene: Ako rin ‘di ko pa alam ang kuwento niyan.

Pari Camorra. Parehas tayo Pari Irene kaya Pari Florentino, ikuwento mo na.

Pari Florentino: Sige na nga. Ito ay isang kuwento tungkol sa isang estudyante na nangakong pakasalan ang isang dalaga na kababayan niya ngunit nakalimutan niya ang kanyang pangako dahil naging arsobispo ang lalaki. Inilagay na lang niya si Donya Geronima sa isang kuweba. Mataba raw si Donya Geronima kaya patagilid siyang ipinasok sa kuweba. Nabantog na isang engkantada si Donya Geronima.

Ben Zayb: Napakaganda naman ng alamat na iyan! Puwede talaga ito isulat sa isang pahayagan.

Donya Victorina: Ano kaya kung manirahan din ako sa ibang kuweba?

Simoun: Pari Salvi, siguro ay mas mainam na ilagay na lang ang babae sa isang beaterio katulad ng Sta. Clara kaysa ilagay siya sa isang kuweba. Hindi marangal na gawain na ilagay ang bigo sa liblib na lugar.

Pari Salvi: Hindi ko mahahatulan na hindi dapat hatulan ang arsobispo sa iyong pasya.

Pari Salvi: Alam niyo, ang pinakamaganda at pinakatotoo sa mga alamat ay and milagro ni San Nicolas na may mga sirang moog na hanggang ngayon ay kanilang makikita. Naging bato ang buwaya ng tinawag ng isang intsik si San Nicolas nang habang nilulubog ng buwaya ang kanyang sinasakyang bangka.

Ben Zayb: Kapitan, saang dako ba napatay ang isang nagngangalang Guevara, Navarra o Ibarra?

Kapitan Basilio: Ayon sa kabo ng mga kawal na humabol kay Ibarra, nang siya ay malapit nang abutan ay tumalon siya mula sa bangka at lumangoy. Nagkulay-dugo ang tubig dahil sa kababaril sa kanya. Ganap na labintatlong taon ang nakalipas sapula nang maganap ang gayong pangyayari.

Ben Zayb: Simoun, ayos ka lang? Mukhang nahihilo ka ah.

SCENE 2

Sa loob naman ng tahanan ni Kabesang Tales…

Tandang Selo: Apo, hindi ako makapapayag na ika’magpaalipin.

Juli: Kahit ayaw ko po, wala nang ibang paraan para mabayaran ang pangtubos kay itay para makalaya siya.

Tandang Selo: Bakit hindi mo na lang ibenta ang locket na binigay sa iyo ni Basilio?

Juli: Hindi ko maaring gawin iyan. Mas pipiliin kong maghirap kaysa ibenta ang locket na bigay ni Basilio.

Tandang Selo: Hindi nga pinalad si Tales. Napakasakit gunitaan kung paano siya nagsikap upang mapagyaman an gaming lupain para mabuhay. Masakit din na tanggapin na ika’y magpapaalipin kay Hermana Penchang para makapag-ipon ng 350 piso pantubos sa iyong ama.

Juli: Lolo Selo, ‘wag po kayong masyadong magdamdam. Ito rin po ay para sa aking ama.

SCENE 3

Basilio: Kailangang puntahan ko ang lugar kung saan nakalibing ang aking ina. At bukas, pupunta naman ako kay Kabesang Tales.

Basilio: Haaay. Kawawa naman ang aking ina. Buong buhay niya, puro paghihirap ang kanyang dinanas. Teka, mukhang may iba pang tao rito bukod sa akin.

Basilio: Ngunit, ano ang ginagawa rito ni Ginoong Simoun? Teka nga, imposible, pero parang… may naaalala ako. Hindi kaya?

Noong nakaraang 13 na taon…

Ibarra: Sino ka at ano ang ginagawa mo rito?

Basilio: Ako po si Basilio.

Ibarra: Sinabi mo na ang pangalan mo. Ngunit sagutin mo ako! Ano ang ginagawa mo rito?

Basilio: Sinusunog ko po ang bangkay ng aking ina at ng lalakeng iyan na hindi ko naman kilala.

Ibarra: Namatay pala talaga si Elias.

Basilio: Nako ano na ang aking gagawin?

Simoun: Wag kang gagalaw kung ayaw mong mamatay!

Basilio: Kung inyo pong natatandaan, nagkita na tayo sa lugar na ito, ilang taon na ang nakakaraan.

Simoun: Dito? Kilala mo ba ako?

Basilio: Ikaw ang taong pinaniniwalaan nila na patay na. Ikaw si Crisostomo Ibarra.

Simoun: Ang iyong nadiskubre Basilio ay isang sikreto na pwede tayong mapatay. Ito ay dapat manatiling sikreto.

Basilio: Wala akong dahilan upang pagtaksilan kayo Ginoo. Ang ating sikreto ay mananatiling sikreto habambuhay.

Simoun: Inaasahan kong sasabihin mo iyan dahil parehas tayong may sama ng loob sa ating pamayanan. Ang iyong ina ay nabaliw dahil sa kalupitan ng mga Kastila at ang iyong kapatid ay pinatay ng mga ‘di-kilalang tao.

Simoun: Iniwan ko ang Pilipinas at pumunta sa malayong lugar upang magpayaman at maihanda ang aking sarili sa paghihimagsik.

Simoun: Parehas tayong uhaw sa katarungan. Dapat tayo’y magtulungan.

Basilio: Mag-isa ka lang Ginoong Simoun. Ang gobyerno ay napakamakapangyarihan. Paano ka makapaghihiganti?

Simoun: Kapag panahon na, kailangan ko ang tulong mo.

Basilio: Isang karangalan para sa akin na gawin iyon pagkatapos mong ipaliwanag ang iyong hangarin ngunit hindi ako makakaanib sa katulad nito na damay ang politika. Nais ko kasing maging isang doctor.

Simoun: Ano?!? Bulag ka pa rin sa hubad na katotohanan na biktima ng karahasan ng mga Kastila ang iyong ina at kapatid?

Basilio: Matagal na silang patay. At kahit ano ang aking gawin, hindi na sila muling mabubuhay pa.

Simoun: At ang iyong bayan, hahayaan mo ba ito maghirap?

Basilio: Ang mga karahasan na ito ay ang aking dahilan kung bakit ako nagsisipag mag-aral. Naniniwala ako na ang katarungan ay magpapaginhawa sa ating bayan.

Simoun: Hindi katarungang Kastila. Ang kaginhawaan ay ating makakamit lamang sa pamamagitan ng himagsikan.

Basilio: Magkaiba tayo ng nasa isip Ginoo.

Simoun: May karapatan kang mamili ng iyong kagustuhan Basilio. ‘Di na kita pipilitan sa aking kagustuhan. Ngunit kung handa ka nang magbago ng isip, sabihin mo lang sa akin.

Simoun: Kawawang Pilipinas! Wala rin itong linguwahe na matatawag na sarili.

SCENE 4

Juli: ‘Wag na po kayong malungkot Lolo, malapit lang naman po ang bahay ni Hermana Penchang. Maari ko po kayong bisitahin palagi.

Juli: Nako! Nalimutan ko! Galing nga pala ito sa isang ketongin, baka mahawa ako!

Juli: Lolo, kapag dumating na po si Itay, pakisabi po na parang nasa kumbento na rin ako sapagkat magaling daw magKastila si Hermana Penchang.

Juli: Paalam po.

Bisita 1: Tandang Selo, kamusta na po kayo?

Tandang Selo: A… ah.. ah….

Bisita 2: Ano ang nangyayari sa kanya?

Tandang Selo: A… ah.. ah….

Bisita 3: Hala! Pipi na si Tandang Selo! Pipi na siya!

At nakalaya na nga si Kabesang Tales…

Kabesang Tales: Itay, nandito na po ako. Kumusta na po kayo?

Tandang Selo:

Kabesang Tales: Ang lupit po ng pinagdaan ko roon. Masyado pong mahirap.

SCENE 5

Simoun: Kabesang Tales, maari po ba akong manatili rito sa inyong tahanan sandali?

Kabesang Tales: Siyempre po Señor Simoun. Bukas po ang aking tahanan para sa inyo.

Simoun: Marami pong salamat.

Simoun: Mula rito, plano ko na pumunta sa San Diego. Sa tingin niyo po, sapat na ba itong baril ko upang makaiwas sa karahasan ng mga tulisan?

Kabesang Tales: Hindi po ako sigurado dahil sila ay maraming armas.

Simoun: Oo nga, marami silang armas ngunit ang aking rebolber ay magaling bumaril.

Usisera 1: Ui mare, nandiyan daw si Simoun, ang mag-aalahas! Tara, bili tayo ng magandang alahas.

Usisera 2: Wala akong pera eh. Pautang na lang. Sa isang taon ko na lang babayaran.

Usisera 1: Sige, para parehas tayong may alahas.

Usisera 3: Ang ganda mo mare! Pero alam mo, mas gaganda ka kapag may alahas ka.

Usisera 4: Bolera! Magpapalibre ka lang ng alahas eh. Tara, bili tayo.

Usisera 3: ‘Wag dapat tayo magpapahalata na uhaw tayo sa mga alahas niya ah. Baka mahal na ibenta sa atin ni Simoun ang mga alahas niya.

Sinang: May mag-aalahas pala! Gusto ko rin bumili. Tara, bili tayo!

Simoun: Ano naman ang aking mapaglilingkod sa inyo? Nais niyo bang bumili ng aking mga alahas? Sinang, ang isang dakot ng aking mga alahas ay maaring magpaluha sa karamihan sa ating lupa.

Simoun: Bukod sa pagbebenta, bumibili rin ako ng mga alahas. Kabesang Tales, may maibebenta po ba kayo sa akin?

Kabesang Tales: Wala eh. Lahat ng alahas ng aking anak ay nabenta na.

Sinang: Nagkakamali po kayo Kabesang Tales. Ang locket na binigay ni Basilio ay nasa kanya pa.

Kabesang Tales: Napakahalaga ng locket na iyon kay Juli. Pinili pa niyang magsilbi kay Hermana Penchang kaysa ibenta ang locket ni Maria Clara

Simoun: Sinabi mo bang Maria Clara?

Kabesang Tales: Opo Señor.

Simoun: At paano naman nakuha iyon ni Basilio?

Kabesang Tales: Sabi kasi, ibinigay ni Maria Clara ang locket sa isang ketongin. Ginamot ni Basilio ang ketongin na iyon at para makabayad, ibinigay sa kanya ang locket.

Simoun: Kabesang Tales, kahit hindi ko pa nakikita ang locket na iyan, nais ko iyang bilhin sa halagang 500 piso.

Kabesang Tales: 500 piso?!?! Kailangan ko munang ipagpaalam ito sa aking anak.

Simoun: Maghihintay ako Kabesang Tales.

Kinabukasan…

Simoun: Nasaan na ang rebolber ko?! Teka, anu ito?

Simoun: Ginoong Simon, Dahil nais mo talagang makuha ang locket ni Maria Clara ay iniiwan ko na ito sa iyo. Pero ang kapalit ay ang iyong rebolber. Ngayon, nakuha mu na ang iyong nais at ako rin ay nakuha na ang aking gusto. – Kabesang Tesforo Juan de Dios

Chismosa 1: Nabalitaan mo na ba? May tatlong namatay. Ang brutal. Napakadugo ng kanilang pagkamatay. Pinugutan sila ng ulo at puno ng lupa ang kanilang mga bibig.

Chismosa 2: Alam ko na yan. Yung prayle, ang lalaking gumagawa sa lupa, at ang asawa nito ang namatay ‘di ba? Sa tabi pa nga ng bangkal ng babae, may papel na may sulat gamit ang daliring isinawsaw sa dugo.

SCENE 6

Nang malaman ni Basilio ang nangyari kay Juli, hindi na siya nagatubili na puntahan si Hermana Penchang…

Basilio: Aking ikagagalak kung inyo pong pauunlakan ang aking ipinapakiusap.

Hermana Penchang: Marami na akong nagastos kay Juli. Hindi ko siya basta-basta pakakawalan.

Basilio: Hindi pa ba sapat na nagtrabaho siya sa inyo bilang isang katulong?

Hermana Penchang: Oo nga. Ngunit –

Basilio: Handa akong magbayad para sa mga nagastos niyo sa kanya.

Hermana Penchang: Sige na, sige. Pero bayaran mo talaga ako.

Basilio: Heto na po. Maraming salamat po.

Basilio: Malaya ka na Juli, hindi ka na katulong.

Juli: Hindi ko alam kung paano ka pasasalamatan Basilio.

Basilio: Sapat na sa akin ang makita kang masaya at nakangiti aking mahal. Para sa iyong ikaliligaya, handa akong gawin ang lahat.

Juli: Nagaalala lang ako, saan na kami titira ng aking lolo?

Basilio:

Juli: Ano naman ang ibig sabihin ng iyong magandang ngiti?

Basilio: Malalaman mo rin maya-maya.

Basilio: Heto na ang inyong bagong tahanan. Kubo lang iyan ngunit ito ay malayo sa problema.

Juli: Basilio! Ako’y labis na nagpapasalamat sa iyong kabutihan. Nais ko nang makita ang aking lolo.

Juli: Lolo, may nagmagandang loob sa atin.

Tandang Selo: A… ah.. ah….

Basilio: Obligasyon kong tulungan ang mga taong malapit sa akin.

Juli: Hindi ko talaga masukat kung gaano ako kasaya ngayon. Pero, saan mo nakuha ang perang ipinantubos mo sa akin at ang tahanang ito?

Basilio: Nakapag-ipon ako Juli. Hindi naman masyadong malaki ang aking ginastos para bayaran si Hermana Penchang at mabili ang tahanang ito.

Basilio: Magpapaalam na ako Juli. Babalik ako bukas.

Juli: Aasahan kita mahal kong Basilio.

SCENE 7

Kapitan Heneral: Haay nako! Bakit kaya ‘di ako makatama ng isang ibon o usa?

Yaya: Kapitan Heneral, huwag po kasi kayo magsama ng banda ng musiko.

Kapitan Heneral: Isang kahangalan! Ako ang kinatawan ng patrono real ng hari. Kailangan talagang may dala akong banda ng musiko. Alam mo, dapat, nagbihis-usa ka na lang kanina eh.

Yaya: Pasensya na po ngunit hindi ko po iyan magagawa. Mukhang ‘di bagay sa akin ang isang kasuotang hindi naman para sa akin.

Kapitan Heneral: Pero alam mo, mabuti na rin at wala akong natamaang hayop. Masyado kasi akong maawain sa kanila eh. Kahabaghabag naman ang mga hayop sa Bosoboso

Yaya: Babalik na po ba tayo sa Los Baños?

Kapitan Heneral: Oo. Tara na.

Sa opisina ng Kapitan Heneral…

Pari Sibyla: Magpatalo tayong dalawa sa laro.

Pari Irene: Sige, para makalamang tayo kay Pari Camorra sa pakikipag-usap kay Kapitan Heneral ukol sa paaralan ng kastilang balak ng kabataan.

Padre Camorra: Ano ba ‘yan! Bakit ba kayo natatalo?

Kapitan Heneral: Ayos! Nanalo na ako!

Pari Camorra: Ano ba Paring Irene?! Bakit niyo ba sinasadya ang isang maling sugal na ikinapanalo pa ng Kapitan Heneral? Punyales, si Kristo na ang makipagsugal sa inyo!

Simoun: Ako na lang ang papalit sa puwesto ni Pari Camorra sa larong ito.

Pari Irene: Ano kaya kung itaya mo ang iyong mga brilyante?

Simoun: Pumapayag ako sa iyong nais. Ngunit, wala namang maitataya ang kura… Alam ko na! Bayaran niyo na lang ako ng pangako.

Pari Sibyla: Anong pangako?

Simoun: Ikaw Pari Sibyla, sa bawat limang bilang ay mangangako na kayo’y di kikilala sa karalitaan, kababaang loob, at pagsunod sa kabutihang asal.

Pari Irene: Ano naman sa akin?

Simoun: Kayo naman Pari Irene, sasabihin lamang ninyo na lilimutin ninyo ang kalinisang ugali, ang awa sa kapwa, at iba pa. Sa maliit na hinihingi ko ay kapalit ng aking mga brilyante.

Simoun: At ito, sa limang bilang ay isang vale na limang araw sa piitan, isang pagpapapiit sa limang buwan, isang utos na pagpapatapon na walang nakasulat na pangalan at karapatan sa isang madaiang utos na pagpapabaril sa isang taong pipiliin ko.

Mataas na Kawani: Ano naman ang mapapala sa iyong mga hiling?

Simoun: Para luminis ang ating bayan at maalis na lahat ang masasamang damo.

Kapitan Heneral: Tama na ang larong ito. Marami pa tayong dapat pag-uusapan.

Kapitan Heneral: Huwag na nating pag-usapan ang tungkol sa pagpapatayo ng Akademya ng Wikang Kastila. Gugugol tayo ng mahabang panahon sa pag-aaral tungkol doon. Ano na ang sunod na paksa?

Clerk: Ang mga estudyante ay ipinaglalaban ang eskwelahan na dapat ay gobyerno ang magpapatayo.

Kapitan Heneral: Wala na bang ibang paksa kund hindi iyang eskwelahan na iyan?!?!

Clerk: Pero, hindi niyo po naiintindihan. Ang eskwelahan na ito ay magtuturo sa mga estudyante ng wikang Kastila.

Kapitan Heneral: Eskwelahan na magtuturo ng Kastila? Ano naman ang magandang mangyayari diyan?

Clerk: Sa tingin ko ay isa itong magandang ideya na kailangang suportahan.

Pari Camorra: Suportahan? Hindi kaaya-aya ang ganyang hangarin. Kapag natuto na ang mga indiyo sa ating wika ay lagi na nila tayong kokontarahin.

Kapitan Heneral: Eh di, hindi bagay sa kanila na matutunan ang ating wika para sa kanilang kabutihan?

Pari Camorra: Hindi pa ito ang takdang panahon para kanila itong matutunan.

SCENE 8

Estudyante 1: Wala talagang pumapasok na leksyon sa aking utak!

Estudyante 2: Ang hina kasi ng utak mo! Nakakahiya, sa Unibersidad ng Sto. Tomas ka pa naman nag-aaral.

Estudyante 1: Ang yabang mo! Ang tamad tamad mo nga eh. Batugan!

Pari Millon: Magandang umaga sa inyong lahat. Ako ang propesor niyo sa Pisika. Tawagin niyo na lang akong Pari Millon.

Pari Millon: Ang pisika ay isang pag-aaral kung saan lahat tayo, lahat ng nasa paligid natin at ang kalawakan ay nasasakop sa ganitong pagaaral.

Estudyante 3: Ahhm, bakit kailangan pang pag-aralan ang Pisika eh wala naman akong pakialam dito?

Pari Millon: Kung wala kang pakialam sa Pisika, wala rin akong pakialam sa’yo.

Pari Millon: Hoy antukin! Hindi mo alam ang leksyon, ano? Tamad!

Estudyante 4: Ang sentro ng kaselanan ay isang punto sa isang bagay kung saan ang buong timbang ng bagay ay nakasentro. Ahhh, ahh. Ahh…..

Juanito:

Estudyante 4: Ginagamit ang pag-aaral ng sentro ng kaselanan sa pagluluto, pagtulog at pagligo.

Pari Millon: Ang hina talaga ng utak mo! Alam mo ba yung tungkol sa ibabaw ng salamin? Sumasang-ayon ka ba rito?

Estudyante 4:

Juanito: Sumang-ayon ka na lang sa kanya.

Estudyante 4: Opo!

Pari Millon: mabuti kung ganon.

Pari Millon: Ikaw naman Juanito Pelaez, ang aking paboritong estudyante, sang-ayon ka ba tungkol sa salamin?

Juanito: Ahhm…..

Placido: Hindi ako sang-ayon.

Juanito: Ahhhm…

Juanito: Turuan mo ako!

Placido: Aray!!!!

Pari Millon: Ikaw, magaling ka palang bumulong eh. Bakit ‘di mo sagutin ang aking katanungan?

Placido: Pasensya na po. ‘Di ko po sinasadya.

Pari Millon: paturo-turo ka, ‘di mo rin pala alam ang leksyon! Ano ba ang pangalan ng estudyanteng ito?

Estudyante 5: Placido Penitente po.

Pari Millon: Dapat ay tawagin siyang Placidong Bulong. Teka nga, lalapatan kita ng penitencia. Mayroon ka palang labinlimang pagliban! Isa na lang at aalisin na kita sa klase.

Placido: Apat lang po aking liban at ikalima ang aking paghuli

Pari Millon: Bihira akong bumasa ng talaan kaya’t sa bawat isang huli ay limang liban ang inilalagay ko. Makaikatlo kitang nahuli kaya’t labinlima. Kung ang limang liban ang inaming susundin ko, may utang ka pang 10. At bibigyan kita ng masamang marka sa pagsagot mo ngayon.

Placido: Ngunit Padre, hindi dapat na ang isang wala sa klase ay makabigkas ng mali sa aralin.

Pari Millon: A… Pilosopong metapisiko! Hindi mo baa lam na maaaring ang lumiban sa klaseng iyon, saan man siya naroroon, ay ‘di rin nakaalam ng aralin? Pilisopastro!

Placido: Husto na Padre! Ilagay ninyo ang lahat ng guhit na nais niyong ilagay ngunit wala kayong karapatang ako’y alipustahin.”

SCENE 9

Sa bahay nila Macaraig…

Pecson: Bakit wala pa rito si Makaraig?

Sandoval: Oo nga eh, bakit kaya siya nagtagal?

Makaraig: Magdiwang tayo mga kaibigan! Nagtagumpay tayo!

Juanito: Bakit Makaraig? Sabihin mo sa amin ang dahilan.

Macaraig: Kaninang umaga ay nakipagkita ako kay Padre Irene, at nabanggit niya sa akin na sa Los Banos daw pinag-usapan ang lahat. Ang lahat daw ay tutol. Ngunit hinayaan na nila na ang Kataas-taasang Lupon ng Paaralang Primarya ang mag-desisyon.

Pecson: Ngunit hindi naman kumikilos ang lupong iyan!

Macaraig: Yan din ang aking sinabi kay Padre Irene. Ang sabi niya’y si Don Custodio, isang sangguni ngn lupon ang magdedesisyon.

Pecson: Papaano kung laban sa atin ang desisyon?

Macaraig: Sinabi ko ri iyan kay Padre Irene at ang sabi niya sa akin ay ganiti, “Malaki na ang atin tinamo, nagawa na natin na ang ating kahilingan ay maiumang sa isang kapasyahan.” Sinabi ni Padre Irene na kung tayo’y makikipagkilala kay Don Custodio ay magagawa nating hilingin ang kanyang pagsang-ayon.

Sandoval: Sa papaanong paraan naman tayo makikipagkilala sa kanya?

Macaraig: Dalawang paraan ang sinabi sa akin ni Parde Irene.

Pecson: Ang intsik na si Quiroga!

Sandoval: Ang mananayaw na si Pepay!

Isagani: Tignan pa natin ang isang paraan. Maaari naming si G. Pasta an gating lapitan.

Sandoval: Ang abugadong hinihingian ng payo ni Don Custodio?

Isagani: Oo, siya nga. Isa siyang kamag-aral ng aking amain. Ang problema lang ay kung papaano natin siya lalapitan upang pakiusapan si Don Custodio na paburan tayo.

Macaraig: hindi ba’t si G. Pasta ay may kalaguyong isang mananahi.

Isagani: Wala na bang ibang paraan bukod sa paghahandog ng kanilang mga kalaguyo?

Juanito: Huwag ka na ngang maarte! Isipin mo na lang ang kaginhawaang magagawa noon. Kilala ko ang babae, si Matea.

Isagani: Hindi naman siguro masama kung atin munang susubukan ang mga paraang hindi mahalay tignan. Kakausapin ko si G. Pasta. Kung ako’y hindi magtatagumpay, tsaka natin gawin ang ibang paraan.

Macaraig: Marahil ay tama si Isagani. Kung gayoon, hintayin natin ang resulta ng pakikipag-usap niya kay G. Pasta.

SCENE 10

Isang hapunan ang naganap sa bahay ni Quiroga…

Simoun: Quiroga, sinisingil na pala kita sa siyam na libo mong utang sa akin.

Quiroga: Pasensya na ngunit hindi kita mababayaran kaagad. Nalulugi na kasi ako.

Simoun: Babawasan ko na lang ang halagang dapat mong bayaran. Pitong libong piso na lang. Ngunit, kailangan pumayag ka na itago ang mga armas na dumating sa bodega mo.

Quiroga: Ahhm…

Simoun: Wala ka dapat ikabahala. Ang mga armas na iyon ay unti-unting ililipat sa ibang bahay na pagkatapos ay gagawan ng pagsisiyasat at marami ang mabibilanggo.

Quiroga: Sige, pumapayag na ako sa iyong nais.

Bisita 1: Pumunta naman tayo sa perya. Balita ko, magaling na majikero si Mr. Leeds.

Bisita 2: Sige. Nakamamangha raw si Imuthis.

Pari Camorra: Ang dami namang magagandang dalaga rito! Lalo na si Paulita, ang ganda.

Isagani:

Donya Victorina: Ako rin nama’y maganda. Ngunit ‘di na ako dalaga.

Tao 1: Nasaan na kaya si Simoun?

Pari Camorra: Natakot lang siguro yun. Natakot na baka pagbayarin natin sa pagpasok at paglabas ni Mr. Leeds.

Ben Zayb: Baka naman natakot na matuklasan natin ang lihim ng kanyang kaibigan na si Mr. Leeds. Makikita ninyo’t lahat ay sa salamin lamang.

Tao 2: Pasok na tayo sa loob.

Ben Zayb: Bakit ganoon? Wala akong makitang salamin.

Mr. Leeds: Ito ay aking natagpuan sa isang libingang nasa pyramid ni  Khufu.

Imuthis: Ako si Imuthis. Ako ay umuwi sa sariling bayan pagkatapos ng pag-aaral at mahabang paglalakbay. Ako ay nabuhay muli upang ihayag ang mga kataksilan ng mga taong nagkaroon ng kasalanan sa akin.

Pari Salvi: Ako’y lubhang natatakot sa kanya

Imuthis: Mamatay ka! Lapastangan sa Diyos at mapagparatang! Isinusuplong kita! Mamatay! Mamatay ka!

SCENE 11

Isagani: Basilio, Sasama ka ba sa Variedades? May dulaan kasing magaganap.

Basilio: Pasensya na ngunit, hindi ako makasasama sa inyo. Masyado akong abala at marami akong ginagawa.

Pecson: Sige na, sumama ka na. Sabi nila, maganda raw ang “Le Cloches de Corneville”.

Basilio: Kailangan kong alagaan si Kapitan Tiyago. At isa pa, wala akong pera pambili ng tiket.

Juanito: Manghingi ka na lang sa tatay-tatayan mo.

Basilio: Hindi puwede, nahihiya ako.

Sandoval: Ililibre ka na lang namin.

Basilio: Hindi talaga ako sasama. Pasensya na. Nawa’y matuwa kayo sa palabas.

SCENE 12

Sa bahay ni Basilio…

Simoun: Kamusta na si Kapitan Tiago?

Basilio: Mahina na ang pulso, walang ganang kumain. Kumalat na ng tuluyan ang lason sa kanyang katawan.

Simoun: Parang Pilipinas, habang tumatagal, lalong humihina. Napansin kong hindi mo binabasa ang librong ibinigay ko sa iyo. Wala kang pagmamahal sa bayan. Sa loob lamang ng isang oras, magsismula na ang himagsikan, at bukas ay wala nang mga unibersidad, wala ng mga mag-aaral at magpapahirap. Naparito ako dahil sa dalawang bagay: ang kamatayan mo o ang iyong kinabukasan. Sa panig ng umaapi sa iyo o sa panig ng iyong bayan?

Basilio: Sa panig ng umaapi o sa panig ng inaapi? Hindi ko alam.

Simoun: Magpasya ka! Kailangan mo ng mag-desisyon, dahil ako ang namumuno sa pagkakagulo. Ipakikiusap ko sayo na samantalahin mo ang pagkakataon. Pamahalaan mo ang isang hukbo at lubusin ninyo ang Sta. Clara. Kukunin mo ang isang taong tanging ikaw lamang ang nakakakilala bukod kay Kapitan Tiago, si Maria Clara.

Basilio: Huli na kayo!

Simoun: Anong ibig mong sabihin?

Basilio: Si Maria Clara ay patay na!

Simoun: Patay? Hindi! Papaanong nangyari ito?

Basilio: Ika-anim ng hapon nang siya ay mamatay. Naparoon ako sa kumbento upang makibalita nang sabihin nila sa akin ang lahat. Pagbalik ko ay isang lliham mula kay

Padre Salvi na ipinaaabot kay Kapitan Tiago ang dala ni Padre Irene. At dahil na rin sa sulat na ito kung kaya’t nanangis ang Kapitan.

Simoun: Hindi maaari ito! Hindi pa siya patay! Buhay pa si Maria Clara! Ililigtas ko siya ngayon!

Basilio: Señor Simoun, huminahon kayo. Wala na tayong magagawa liban sa tanggapin ang katotohanan.

Simoun: Namatay siya nang hindi man lamang nalalamang ako’y buhay! Namatay siya nang hindi nalalaman na ako’y nagbalik para sa kanya!

Basilio: Kaawa-awang tao. Labis siyang naghirap. Nagtiis siya ng napakahabang panahon para sa kanyang iniibig. At heto ang kanyang nakuhang ganti. Sadyang nakakapanghina ng damdamin.

SCENE 13

Sa isang pansiterya na nagngangalang Pansiteria Macanista de Buen Gusto, ang mga estudyante ay nagtipon-tipon dahil sa pare-pareho silang masasama ang loob pagkat sila’y nabigo sa kanilang panukala ukol sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastila.

Lahat ng mga estudyante: Luwalhait kay Don Custodio sa kaitaasan at pansit sa lupa sa mga binatang may magagandang kalooban!

Estudyante 1: Bakit hindi pinaburan ni Don Custodio ang ating hiling?

Macaraig: Walang nakakaalam niyan.

Estudyante 2: Diba’t marami na siyang tagumpay? Bakit tayo’y hindi man lamang niya hinayaang magtagumpay? Mabuti naman an gating layunin.

Tadeo: Alam niyo na ba? Ang mag-aalahas na si Simoun ay ginulpi ng mga di nakilalang mga tao. At ayaw daw nitong magsalita! Marahil ay nagbabalak maghiganti. Sabi ng ilan sa bayan, mga prayle daw ang may kagagawan.

Sandoval: Sino ba naman sa atin ang may interes sa nangyari sa mag-aalahas na walang ibang nais kundi samsamin ang mga salapi ng mga Pilipino. Tena kayo! Ang sarap ng mga pagkain.

Macaraig: Mabuti at nakarating ka. Si Juanito na lang pala ang wala.

Tadeo: Sana’y si Basilio na lang ang ating inanyayahan sa halip na si Juanito. Mukhang wala itong balak pumunta.

Sandoval: Oo nga naman. Bakit nga ba hindi na lamang si Basilio an gating inanyayahan?

Tadeo: Isa pa, kapag nalasing natin si Basilio ay maaari pa tayong makakuha nang ilang detalye tungkol sa isang bata at isang mongha na nawawala.

Estudyante 3: Kumain na tayo!

Tadeo: Para kay Don Custodio ang “panukalang sopas”.

Sandoval: Kay Padre Irene naman ang lumpiang shanghai at ang tortang alimango ay sa mga prayle.

Macaraig: Pansit guisado naman para sa bayan. Dahil katulad nang pansit ng mga Intsik, tayo ang tumatangkilik pero sila ng nakikinabang. Tulad n gating pamahalaan ngayon.

Isagani: Hindi! Dapat ialay ang pansit kay Quiroga, isa sa pinaka-makapangyarihang tao sa Pilinas!

Estudyante 4: Dapat ay sa Eminencia Negra, kay Simoun!

Tadeo: Tignan ninyo! Hindi ba’t iyon ang paboritong estudyante ng Vice Rector?

Isagani: Masdan ninyo’t sa karwahe ni Simoun ito sumakay!

Macaraig: Ang busabos ng Vice Rector na pinaglilingkurang panginoon ang Heneral!

SCENE 14

Habang naglalakad si Basilio patungo sa unibersidad.

Basilio: Teka! Si Sandoval iyon. Sandoval! Sandoval! Dito! Sandoval!

Tadeo: Basilio! Nabalitaan mo na ba?

Basilio: Ang alin? Ang tungkol ba sa mga paskil?

Tadeo: Hindi! Matagal daw mawawalan ng pasok! Akalain mo iyon! Sige ha, mauna na ako sa iyo.

Basilio: Akala ko naman kung bakit siya masaya. Juanito! Mabuti at nakita kita. May itatanong lang sana ako sayo tungkol sa mga paskil na sinasabi nila.

Juanito: Wala! Wala akong kinalaman Basilio! Alam mo iyon!

Basilio: Teka, huminahon ka. Namumutla ka na oh.

Juanito: Wala akong kinalaman Basilio! Alam mo iyon! Wala akong kinalaman! Isang sibil! Paalam Basilio, may kailangan pa akong puntahan.

Basilio: Ano ba ang nangyayari? Wala naman akong mapagtanungan.  Isagani! Mabuti naman at nakita kita. Maaari mo bang sabihin sa akin kung ano ang nangyayari?

Isagani: Bakit ganoon? Dahil lang sa isang maliit na pangyayari ay masisira ang samahan nating lahat? Ganoon ba kababaw ang lahat ng atin pinagsamahan? Ngayon lang ba may makukulong nang dahil sa kanyang pagtatanggol sa kalayaan?

Basilio: Sino ba anng may kagagawan ng mga paskil? Bakit ganoon kasasama ang nakalagay?

Isagani: Hayaan nating sila na ang umalam. Kung nasaan ang panganib, doon tayo! Naroon ang karangalan ng isang Pilipino. Kung ang sinasabi ng mga paskil ay tungkol sa karangalan, hayaan natin ito at pasalamatan.

Basilio: Naparito po ako upang makipagkita sa aking kaibigan na Macaraig.

Macaraig: Marangal na pagkatao! Sa oras nang kaginhawaan ay wala ka ngunit ngayong kayo’y kailangan naming ay naririto kayo at handing sumuporta.

Kabo: Ano ang pangalan mo binata?

Basilio: Basilio po.

Guardia Civil: Narito ang kanyang pangalan sa listahan.

Kabo: Dakpin rin siya at isama sa himpilan.

Basilio: Saglit lang, bakit pati ako?

Macaraig: Huwag kang mag-alala. Ibabalita ko na lang sayo ang nangyari sa hapunan kagabi habang nasa sasakyan tayo.

Basilio: Ako’y napadaan lang dahil ako sana ay mannghihiram nang kaunting halaga sayo.

Macaraig: Huwag kang mag-alala. Kapag tayo’y nanumpa, aanyayahan natin ang kabong ito.

SCENE 15

Chismosa 1: Alam niyo ba, maraming nakulong na estudyante.

Chismosa 2: Oh? Kawawa naman sila.

Chismosa 3: Oo nga eh. Pati nga si Basilio na walang kinalaman nakulong eh.

Chsimosa 1: Kawawa naman siya. Buti pa si Makaraig, madaling nakalaya. Mayaman kasi ang pamilya niya eh.

Chismosa 2: Wala talaga akong alam sa balitang ‘yan.

Chismosa 3: Akala ko nga ‘di makalalaya si Isagani eh. Buti nakalaya siya.

Chismosa 2: Nasaan na si basilio ngayon?

Chismosa 1: Balita ko, pinatapon siya sa Carolinas.

Chismosa 3: Kawawa namang bata.

Chismosa 4: Kilala niyo ba si Kapitan Tiyago?

Chismosa 5: Oo naman! ‘Di ba, siya yung ama ni Maria Clara?

Chismosa 6: Oo, siya nga yun. Siya rin yung kumupkop kay Basilio ‘di ba?

Chismosa 4: Alam niyo ba, wala na si Kapitan Tiyago?

Chismosa 5: Wala? Nangibangbayan ba siya?

Chismosa 6: Hindi, ayon sa chismis, patay na raw si Kapitan Tiyago!

Donya Patrocinio: Nais ko ring mamatay bukas! Gusto kong mailibing ng lalong dakila at kahanga-hanga. ‘Di ako papayag na malamangan ako ni Tiyago. Mas lamang dapat ang Donya Patrocinio kaysa sa Kapitan Tiyago! Mwahahahahah

SCENE 16

Pari Irene: Dahil sa ako ang inatasan na ipatupad ang huling testamento ni Kapitan Tiyago, Hayaan niyong marinig ang kanyang huling habilin.

Pari Irene: Pinaghati niya ang kanyang kayamanan sa Sta. Clara, sa Papa, sa Arsobispo, at sa orden

Tao 1: May iniwan po ba siya para sa mga mahihirap?

Pari Irene: Sandali lamang. 20 piso ay itinira para pangmatrikula ng mga estudyanteng mahihirap. At sa’yo naman Basilio…

Basilio: Hindi na po ako umaasa na bibigyan ako ng mana ni Kapitan Tiyago.

Pari Irene. Hindi Basilio, meron kang 25 piso.

Mongha 1: Alam niyo ba, nakita ko si Kapitan Tiyago.

Mongha 2: Si Kapitan Tiyago? Siya talaga?

Mongha 3: ‘Di ba patay na siya?

Mongha 1: Nakatatakot talaga. Nagliliwanag na kaluluwa lang ang aking nakita.

SCENE 17

Hermana Penchang: Ayon sa huling balita na aking nasagap, hawak pa rin nila si Basilio.

Chismosa 1: Paano naman ang kanyang mga kasamahan?

Hermana Penchang: Nakalaya na silang lahat. Patay na kasi si Kapitan Tiyago kaya wala nang tao ang magkakalinga sa kanya. Kasalanan naman niya iyon eh!

Chismosa 2: Sa tingin ko, wala namang kasalanan si Basilio.

Hermana Penchang: Hindi kasi nag-aagwa bendita sa Simbahan si Basilio. Ang arte kasi. Narurumihan sa tubig.

Chismosa 1: Pero alam niyo, nag-aalala ako para sa kanya. Baka bitayin siya. Enero rin binitay ang 3 martir sa Cavite. Kawawa naman si Juli.

Hermana Penchang: Sus! Buti na lang pinakawalan ko na si Juli. Ayaw ko kayang magalit sa akin ang mga prayle.

Hermana Bali: Juli, alam mo na ba ang tungkol kay Basilio?

Juli: Ano po iyon Hermana Bali?

Hermana Bali: Baka hatulan si Basilio ng bitay. Enero rin kasi binitay ang 3 paring martir.

Juli: Hindi maaari…..

Hermana Bali: Juli, Juli..! Gising..!

SCENE 18

Juli: Puwede po bang kayo na lang po ang makiusap kay Pari Camorra?

Hermana Penchang: Hindi puwede iyon. Ayon sa tribunal, mas maganda kung isang dalaga ang makikiusap. Hindi katulad ko na isa ng matanda.

Sa kumbento…

Juli: Pari Camorra, Maari niyo po ba akong tulungang makalaya ang aking mahal na si Basilio?

Pari Camorra: Maari. Ngunit, sa isang kondisyon. Isuko mo sa akin ang iyon puri at pagkababae. Mwahahahahahahhahaha.

Juli: Hindi maaari! Kay Basilio lamang iyon nararapat mapunta. Hindi sa katulad mo! Tulong…!!!

Hermana Bali: Juli, gising Juli! ‘Wag kang mamatay!

SCENE 19

Ang sitwasyon naman ni Basilio…

Basilio: Haaaay, ako’y lubos na nangungulila sa aking mga mahal sa buhay. Kamusta na kaya ang aking mahal na Juli? Sana’y nasa maayos na kalagayan si Kapitan Tiyago.

Sinong: Basilio…

Basilio: Sinong, napadalaw ka?

Sinong: Basilio… nawala na si Tandang Selo…

Basilio: Ano kamo?!?

Sinong: Wala na rin si Kapitan Tiyago…

Basilio: Kailan siya pumanaw?

Sinong: Medyo matagal-tagal na rin po. Ako’y lubos na dumadamay sa iyo.

Basilio: Ang aking mahal? Si Juli? Ano na ang balita sa kanya?

Sinong: Ahhhhm… Wala na rin po si Juli… Nagpakamatay po siya. Hihingi po kasi siya ng tulong kay Pari Camorra ngunit, iba ang nais ni Pari Camorra – ang kanyang puri.

Basilio: Hindi…!!!! Hindi ‘to maaari….!

Sinong: Pasensya nap o talaga. Sige po, aalis na ako. Mag-ingat ka po diyan.

SCENE 20

Chismosa 1: Uy, alam mo na ba yung tungkol kay Juli?

Chismosa 2: Oo naman. Lagi kaya akong nauuna sa balita. Sinaksak niya ang sarili niya ‘di ba?

Chismosa 1: Sira! Tumalon siya sa bintana! Hahalayin nga kasi sana ni Pari Camorra.

Chismosa 2: Kawawa naman siya.

Chismosa 3: Malapit na pala ang kasal ni Paulita.

Chismosa 4: Oh? Ikakasal na sila ni Isagani.

Chismosa 3: Hindi! Sila ni Juanito ang ikakasal.

Chismosa 4: Ano?! Ano ba namang klaseng babae ‘yan si Paulita!

Chismoso 1: Isang malaking kasalan pala ang kasal nila Paulita at Juanito.

Chismoso 2: Paano naman?

Chismoso 1: Sabi kasi sa tsismis, si Simoun na mag-aalahas ang tutulong sa paggastos. At ang bahay ni Kapitan Tiyago ang ireregalo sa kanila.

Ben Zayb: Natitiyak kong isang magarbong handa ang iyong ihahandog G. Simoun.

Simoun: Iyon nga sana ang aking balak ngunit wala naman akong malaking lugar upang pagdausan ng isang malaking piging.

Ben Zayb: Sayang naman pala. Di sana’y kayo na lang ang nakabili ng bahay ni Kapitan tiago at hindi sana napunta kay Don Timoteo Pelaez ng libre. At ngayon! Ikakasal ang kanyang anak sa mayamang si Paulita Gomez!

Simoun: Ganoon talaga, may mga tao talagang swerte.

Ben Zayb: Kung sa bagay. Mabuti na ri at si Juanito ang kanyang pakakasalan kaysa naman sa isang hamak na makatang si Isagani! Marunong din mag-isip ang babae. Alam niyang hindi niya kaya ang buhay mahirap.

SCENE 21

Basilio: Isa akong masamang anak at kapati G. Simoun. Nakalimutan kong piñata ang aking kapatid at pinhirapan ang aking ina. Ngayo’y pinaparusahan ako ng Diyos. Wala na akong nararamdaman kundi galit ant paghihiganti.

Basilio: Kahit noong may himagsikan ay hindi ako nakialam. Nabigo sila at ako’y nakulang kahit wala akong kasalanan. Iyon ang parusa sa akin. Narito ako sa labas nang dahil sa inyo. Ngayon, handa na ako. Handa ko nang ipagtanggol ang bayan.

Simoun: Nabigo ang kilusan ng dahil na rin sa akin. Urong-sulong ang aking mga desisyon, dahil umiibig pa ako noon. Ngayong patay na ang aking puso wala ng dahlia para umatras. Pareho na tayo ngayon. At sa tulong mo ako’y magtatagumpay. Magsasabog ako ng kamatayan sa gitna ng bango at rangya, ikaw nama’y gigising sa mga kabataan sa gitna ng dugo.

Basilio: Para saan naman po ang lamparang iyan?

Simoun: Hintayin mo.

Basilio: Dinamita!

Simoun: Oo, ngunit hindi ito basta-basta dinamita. Ito ang mga kasawiang naimbak, mga kagagawang walang katwiran at mapang-api. Nagyong gabi, makakarinig ng pagsabog ang Pilipinas at mapaparusahan ang mga makasalanang hindi magawang parusahan!

Simoun: Mamayang gabi ay magkakaroon ng pista. Ilalagay ang lamparang ito sa gitna ng handaan. Napkaningning nang liwanag na ibibigay nito, ngunit pansamantala lang. pagkaraan ng dalawampung minuto, mawawala ang ilaw ng lampara. Kapag inayos ang mitsa, sasabog ang bomba!

Basilio: Kung gayo’y hindi na pala ninyo ako kailangan.

Simoun: Iba ang iyong gagawin. Pagkarinig ng putok ay lalabas ang mga artilyero at iba pang kinasundo ko noon. Pupunta ang lahat sa lugar na kinaroroonan ni Kabesang Tales sa Sta. Mesa. Sabay-sabay na susugod ang lahat. Magkakagulo at ang mga mamamayan ay nanaisin na ring lumaban. Ikaw ang mamumuno sa iba. Dalhin mo sila sa bahy ni Quiroga dahil doon nakaimbak ang mga baril at pulbura. Kami naman ni Kabesang Tales ay susubukang agawin ang tulay. Mamamatay ang lahat ng mahihina! Ang lahat ng hindi handa!

Basilio: Lahat? Kahit ang mga walang laban?

Simoun: Oo! Lahat! Lahat ng Indio, Mestiso, Intsik, Kastilang duwag! Kailangang magsimula muli. Mula sa mga dugong dadanak ay sisibol ang bagong lahi! Isang bagong lipunan na kahit kalian ay hindi na magpapa-api!

Basilio: At ano na lang ang sasabihin ng mundo sa gagawin nating ito?

Simoun: Pupurihin tayo ng daigdaig!

Basilio: Ano nga naman ang aking pakialam! Bakit ko kailangang isipin kung pupurihin nila ito o hindi? Bakit ko kailangang linagpin ang mundong kalian man ay hindi lumingap sa akin!

Simoun: Tama ka!

Simoun: Hintayin ninyo ako sa tapat ng simbahan ng San Agustin, ika-10 ng gabi. Lumayo kayo sa Daanng Analoague sa alas-nuwebe.

Basilio: Kung gayo’y magkita na lamang tayo mamaya.

SCENE 22

Alas-siyete na ng gabi. Nagsimula nang dagsain ng mga panauhin ang bahay ni Kapitan Tiyago, na pagdadausan ng kasal nila Paulita at Juanito. Ang pagdating ng Kapitan Heneral na lamang ang hinihintay upang magsimula ang pista.

Basilio: Ang dami palang mamamatay sa pagsabog na magaganap. Kaawa-awa naman sila. Payuhan ko na lamang kaya ang ilan na umalis upang hindi madamay.

Basilio: Hindi! Ano naman ngayon sa akin kng mamamatay sila! Hindi ko dapat sirain ang pagtitiwala niya. Siya ang naglibing sa aking ina at ang mga tao sa looba ng pumatay! Sinubukan kong kalimutan ang lahat! Magpatawad, pero ang lahat ay may hangganan din!

Bisita 1: Kay ganda namang lampara iyan.

Bisita 2: Oo nga eh, sana may ganyan din ako sa aking bahay.

Basilio: Hindi sila dapat madamay!

Basilio: Papasukin nyo ako! Ililigtas ko sila!

Tanod: Hindi ka maaaring pumasok dito! Tignan mo nga iyang suot mo!

Basilio: Papasukin ninyo ako!

Simoun: Tayo na sa Escolta, madali!

Basilio: Ililigtas na niya ng kanyang sarili. Dapat na rin akong umalis.

Isagani: Anong ginagawa mo dito?

Basilio: Isagani! Tara na! umalis na tayo dito!

Isagani: Bakit ka aalis? Puntahan natin siya. Iba na siya bukas. Ibig ko siyang makita.

Basilio: Gusto mo na bang mamatay?

Isagani: Hindi ko alam.

Basilio: Makinig ka! Ang lampara sa loob ay may lamang pulbura! Sasabog iyon ano mang oras ngayon! Tara na!

Isagani: Bukas ay iba na siya….

Basilio: Kaawaan ka ng Diyos.

Bisita 1: Nakasulat dito, “Mane thecel, pares” – Crisostomo Ibarra.

Bisita 2: Isang biro lang iyan!

Bisita 3: Hindi magandang biro! Isang pagbabanta mula sa isang taong matagal nang namayapa!

Padre Salvi: Si Ibarra! Siya ang nagsulat nito! Sulat kamay niya ito!

Kapitan Heneral: Ituloy ang kasiyahan! Walang dapat ipangamba. Walng kwenta ang ganyang biro.

Don Custodio: Hindi kaya nais niya tayong patayin lahat?

Kapitan Heneral: Padre Irene, pakitaas na lamang ang mitsa.

Padre Irene: Isang saglit lamang.

Padre Irene: Magnanakaw! Habulin ninyo ang magnanakaw!

SCENE 23

Napagalaman ng lahat na si Simoun ang may kagagawan ng lahat. Hinalughog ang kanyang bahay at nakita dito ang ilang armas at bulbura. Pinaghahanap na siya ng mga sibil. Ayaw niyang magpahuli ng buhay kaya uminom siya ng lason at nagtungo kay Padre Florentino upang mangumpisal.

Padre Florentino: Masama ba ang inyong pakiramdam?

Simoun: Wala ito Padre, mawawala din ang lahat pagkaraan ng ilang sandal. Anumang oras ay tatalab na ang lason sa aking katawan.

Padre Florentino: Diyos ko!

Simoun: Huwag kayong matakot. Lumalalim na ang gabi. Nais kong ilahad sa inyo ang aking lihim. Maaari mo bang sabihin sa akin kung totoong may Diyos?

Padre Florentino: Kahit saan tayo nagtungo nariyan ang Diyos.

Simoun: Padre, ayokong mamatay ng may dalang kasamaan!

Simoun: Padre, ako si Crisostomo Ibarra. Bumalik ako rito upang maghimagsik. Masyadong nalason ng mga Kastila ang ating bansa. Ako ay nagtangkang magpasabog noong kasal nila Paulita at Juanito.

Padre Florentino: Patawarin ka ng Diyos, anak. Alam Niyang hindi mo ginsto ang lahat, na ikaw ay nasilaw lamang ng galit at paghihiganti. Kagustuhan Niyang lahat anng nangyari. Hindi nagtagumpay ang iyong plano nang dahil sa Kanya. Sapagkat alam Niyang hindi ito tama. Igalang natin ang Kanyang kapasyahan.

Simoun: Palagay niyo po ba ay Diyos ang nagkaloob ng lahat ng ito?

Padre Florentino: Walang makakapagsabi ng iniisip ng Diyos, ngunit kalian man ay hindi Siya naghangad ng masama para sa atin.

Simoun: Kung gayon, bakit hindi Niya ako tinulungan?

Padre Florentino: Sapagkat mali ang iyong pamamaraan. Pag-ibig lang ang nakakagawa ng dakila.

Simoun: Bakit ako ang pinarurusahan at hndi ang mga masasamang namamahala na walang dulot kundi kasamaan?

Padre Florentino: kailangang alugin ang lalagyan para humalimuyak ang bango.

Simoun: Maraming salamat Padre, ngayon ay payapa na ang aking kalooban.

Padre Florentino: Malibing ka nawa sa kailaliman ng dagat… ngunit kung kakailanganin ka ng tao para sa isang marangal na hangarin, ipahintulot ng Diyos na matuklasan ka sa sinapupunan ng alon. Pansamantala, diyan ka muna, hindi makababaluktot ng katwiran, hindi mag-uudyok ng kasakiman.

_-=]wakas[=-_